Een nalatenschap of erfenis bestaat uit de bezittingen en schulden die de overledene achterlaat en die volgens het erfrecht onder de erfgenamen verdeeld moeten worden. Dat verloopt in vijf stappen.

1. Bepalen wie de erfgenamen zijn
   Wie erft er nu eigenlijk van de overledene? Dat is de vraag die als eerste gesteld moet worden. Om vast te kunnen stellen wie de erfgenamen zijn, gaan we bij het Centraal Testamenten Register na of de overledene een geldig testament had opgemaakt. Als er geen testament opgemaakt is, wijst de wet aan wie de erfgenamen zijn.
2. Aanvaarden van de nalatenschap
   Als je erfgenaam bent, kun je bepalen wat je met de nalatenschap wilt doen. Je bent nooit verplicht om een nalatenschap te aanvaarden. De wet biedt de mogelijkheid een nalatenschap zuiver te aanvaarden, beneficiair te aanvaarden of te verwerpen.
3. Verklaring van erfrecht aanvragen
   Als het nodig is, stellen we een verklaring van erfrecht op, waarin vermeld wordt wie de erfgenamen zijn en of er een executeur of gevolmachtigde is. De aanvraag kun je eenvoudig online doen.
4. Eventuele vereffening van de nalatenschap
   Als er bijvoorbeeld minderjarige erfgenamen betrokken zijn bij de nalatenschap of de nalatenschap is door één of meer erfgenamen beneficiair aanvaard, dan moet de nalatenschap in principe vereffend worden. Vereffening betekent dat alle bezittingen en schulden van de nalatenschap in kaart worden gebracht, dat bepaalde goederen worden verkocht, dat schuldeisers betaald worden in een door de wet bepaalde volgorde en dat het overschot aan de erfgenamen ter beschikking wordt gesteld. Het is belangrijk dat de regels met betrekking tot de vereffening juist worden opgevolgd om te voorkomen dat je alsnog zuiver erfgenaam wordt.
5. Verdelen nalatenschap
   Als laatste wordt de nalatenschap verdeeld onder de erfgenamen. De verdeling vindt plaats volgens het testament of – als er geen testament is – volgens de wet en kan alleen plaatsvinden als alle erfgenamen het met elkaar eens zijn. Het kan voorkomen dat een erfgenaam niet wil meewerken of erfgenamen er onderling niet uitkomen. In dit soort situaties kan een mediator / bemiddelaar gespecialiseerd in erfenissen of uiteindelijk de rechter uitkomst moeten bieden.

Bij ruzie om de erfenis kan het verdelen van de erfenis een lang en ingewikkeld proces worden. Wat kun je dan het beste doen? Op deze vraag is geen standaard antwoord mogelijk. Voor de afgifte van een verklaring van erfrecht kan het wel noodzakelijk zijn, dat er meerdere familieleden een handtekening zetten. Dat kan natuurlijk lastig zijn als de onderlinge verhoudingen verstoord zijn. Neem in geval van twijfel contact met ons op om vooraf te bespreken hoe we het beste met de situatie om kunnen gaan.

Verdeling via de rechter
Het is altijd mogelijk om door de rechter een neutraal persoon, bijvoorbeeld een notaris, te laten benoemen, zodat deze kan zorgen voor verdeling. Je kunt de rechter ook vragen om de verdeling vast te stellen via een vonnis. Daarbij houdt hij rekening met het belang van partijen en met het algemeen belang.

Een erfgenaam is spoorloos, wat nu?
Als er geen contact is met een van de erfgenamen of als een erfgenaam spoorloos is verdwenen, dan kunnen we een erfgenamenonderzoek instellen. Dit kan alleen in Nederland omdat we alleen toegang hebben tot de Nederlandse registers.

Een oplossing kan zijn dat je als erfgenamen de nalatenschap beneficiair gaat aanvaarden. Hierdoor zijn alle erfgenamen, dus ook de spoorloze erfgenaam, vereffenaars. De kantonrechter kan dan bepalen dat alleen de bekende erfgenamen gezamenlijk vereffenaars zijn, zodat de afwikkeling van de nalatenschap toch mogelijk is.

Dit had overigens voorkomen kunnen worden als de overledene een testament gemaakt had, waarin de spoorloze erfgenaam werd onterfd. De familie hoeft dan niet op deze persoon te wachten en de afwikkeling van de nalatenschap loopt dan geen vertraging op. Eventueel zou de spoorloze erfgenaam (middels een legaat) een bedrag in contanten toegekend kunnen worden wat afgezonderd wordt door de overige erfgenamen, voor het geval dat de spoorloze erfgenaam later opduikt. Met deze oplossing komt de spoorloze erfgenaam niets tekort, maar hoeft de familie ook niet op hem te wachten.

Als je ervoor kiest de nalatenschap te verwerpen, kunt u zelf aangifte doen bij de administratie van de rechtbank of zorgen wij ervoor dat je een verklaring van verwerping (afstand doen van de nalatenschap) ontvangt. Als wij er voor zorgen ontvang je ook een volmacht om bij de griffie van de rechtbank een akte van verwerping op te laten maken. De griffierechten bedragen € 134 (2022) exclusief onze behandelkosten. De verwerping wordt bij de rechtbank van de laatste woonplaats van de overledene in het boedelregister ingeschreven. Het boedelregister is openbaar en kan door bijvoorbeeld schuldeisers worden geraadpleegd.

Nee, minderjarigen kunnen alleen verwerpen met machtiging van de kantonrechter. Ook voor erfgenamen waarvan de goederen onder bewind staan of voor erfgenamen die onder curatele zijn gesteld, failliet zijn verklaard of in de schuldsanering zitten, kan alleen met machtiging van de rechter of de rechter-commissaris worden verworpen.

Zodra iemand overlijdt, gaan de schulden en bezittingen van de overledene over op de erfgenamen. Wie de erfgenamen zijn, hangt af van verschillende omstandigheden.

Om vast te kunnen stellen wie de erfgenamen zijn, moeten we nagaan of de overledene een geldig testament had opgemaakt. Daarin staat meestal wie de erfgenamen zijn. Soms worden in een testament echter de erfgenamen volgens de wet benoemd. Dan moeten we, net als wanneer er geen testament is, kijken welke personen wettelijk de erfgenamen zijn. De wet heeft de familie van de overledene verdeeld in vier groepen, de zogenaamde parentelen. Zijn er geen personen (in leven) in de eerste groep, dan komt de volgende aan bod en zo verder.

De vier parentelen zijn:

1. De (niet van tafel en bed gescheiden) langstlevende echtgenoot/geregistreerd partner van de overledene, gezamenlijk met de kinderen van de overledene
2. De ouders van de overledene, tezamen met zijn broers en zussen
3. De grootouders van de overledene
4. De overgrootouders van de overledene

Is een van de genoemde personen al vóór de overledene overleden, dan komen diens kinderen voor hem/haar in de plaats.

Een nalatenschap van een overledene kan ook een eigen woning bevatten. Dat lijkt financieel aantrekkelijk, maar als je een woning erft komt er veel bij kijken. Je moet bijvoorbeeld erfbelasting betalen over de woning, terwijl deze (nog) niet is verkocht.

Je echtgenoot/echtgenote overlijdt
Is je echtgenoot/echtgenote overleden, dan kan de koopwoning in de meeste gevallen op jouw naam worden gezet door inschrijving van de verklaring van erfrecht bij het Kadaster.

Je samenwonende partner overlijdt
Ben je niet gehuwd of had je geen geregistreerd partnerschap ten tijde van het overlijden? Als de overledene geen testament gemaakt heeft, ben je geen erfgenaam. Wat er met je woning gebeurt, hangt af van de situatie:

Samenlevingscontract met verblijvingsbeding
Hebben jij en je partner geen testament, maar wel een samenlevingscontract gemaakt met daarin opgenomen een verblijvingsbeding en stond de woning op naam van jullie beiden? Dan kun je de woning op jouw naam laten zetten bij het Kadaster. Hiervoor is wel een notariële akte van levering op grond van verblijving nodig. Het kan zijn dat de wettelijke erfgenamen van je overleden partner moeten meewerken, maar meestal staat er in deze akte een volmacht, zodat je aan jezelf kunt leveren. Het opstellen van een verklaring van erfrecht is in deze situatie voor jou niet mogelijk. Een verklaring van erfrecht kan namelijk alleen voor de wettelijke erfgenamen opgemaakt worden.

Samenlevingscontract zonder verblijvingsbeding of geen samenlevingscontract
Hebben jij en je partner geen testament, maar wel een samenlevingscontract gemaakt zonder een verblijvingsbeding of heb je helemaal geen samenlevingscontract? Dan gaat het aandeel in de woning van je overleden partner naar de wettelijke erfgenamen. Staat de woning alleen op naam van de overledene? Dan gaat de woning geheel naar de wettelijke erfgenamen.

Je langstlevende ouder overlijdt
Is je langstlevende ouder overleden en ben jij enig erfgenaam? Dan erf je de woning geheel alleen. Wil je de woning niet houden, probeer deze dan binnen acht maanden te verkopen. Zo voorkom je dat je hierover belasting moet betalen, terwijl de waarde van de woning nog in de stenen zit. Bovendien lopen de overige vaste lasten in de tussentijd gewoon door, zoals OZB- en waterschapsbelasting, energiekosten, verzekeringen en de eventuele hypotheek.

Is je langstlevende ouder overleden en erf je samen met je broers en zussen? Dan kun je besluiten om samen de woning te verkopen of misschien wil een van de kinderen de woning overnemen van de andere erfgenamen. In dat geval moet er een notariële akte van verdeling gemaakt worden, waarbij de woning wordt toegedeeld aan één van de kinderen terwijl de andere kinderen worden uitgekocht.

Over de waarde moeten alle erfgenamen het eens zijn. Een taxatie kan dan handig zijn. Bij het vaststellen van de (uitkoop)bedragen wordt uiteraard rekening gehouden met de eventueel nog af te lossen hypotheek van de overledene. Mocht daar een overlijdensrisico verzekering aan gekoppeld zijn, dan wordt deze eerst gebruikt om de hypotheekschuld geheel of gedeeltelijk af te lossen. Als je de uit te betalen bedragen aan je broers of zussen niet kunt betalen, kun je hiervoor een hypotheek nemen. Met overdrachtsbelasting hoef je geen rekening te houden. Je bent hiervan vrijgesteld doordat je de woning uit een nalatenschap verkrijgt.

Als tot de nalatenschap een woning, stuk grond of een teboekgestelde boot behoort, dan is kan het verstandig zijn om de verklaring van erfrecht door ons te laten inschrijven bij het Kadaster. Het Kadaster zet de eigendommen dan op naam van de erfgenamen. Iedereen die het Kadaster raadpleegt, kan zo zien wie de eigenaar is. Het Kadaster neemt hierbij de gegevens over uit de verklaring van erfrecht en vermeldt ook ieders aandeel in het onroerend goed.

Verkoop van de woning en energielabel
Bij verkoop van de woning moet er erfgenamenonderzoek gedaan worden als de woning nog (deels) op naam van de overledene stond. Als de verklaring van erfrecht bij het Kadaster is ingeschreven, dit niet te gebeuren. Bij overdracht van de woning moet je ook een energielabel verstrekken. Dit kan lastig zijn, omdat je dit niet op naam van de overledene en niet op je eigen naam kunt aanvragen. Het is dan handig om de verklaring van erfrecht in te laten schrijven bij het Kadaster, zodat je vervolgens onder je eigen naam kunt aanvragen.

Aanslagen WOZ-belasting en het waterschap

De wijziging van de tenaamstelling zorgt ook voor dat de aanslagen van bijvoorbeeld gemeenten en het waterschap op naam van de juiste persoon worden ingesteld. De gemeenten baseren de tenaamstelling van hun aanslag WOZ-belasting namelijk op de gegevens van het Kadaster. 1 januari van ieder jaar geldt als peildatum. Het waterschap doet hetzelfde bij het opleggen van de aanslag waterschapslasten.

Hypotheekrecht
In veel gevallen is een woning met een hypotheekrecht belast. Vaak zijn echtgenoten samen een geldlening aangegaan voor de aankoop van een woning of een verbouwing daarvan. Als één van beiden overlijdt en de langstlevende de lening wil ‘omzetten’, eist de bank doorgaans dat ook de tenaamstelling van de woning na overlijden bij het Kadaster wordt gewijzigd. Voor de nieuwe geldlening kan immers alleen nog maar de langstlevende (al dan niet samen met de erfgenamen van de overledene) een hypotheekrecht verstrekken. Uit de registers van het Kadaster moet dan duidelijk zijn wie eigenaar is en dus bevoegd om het hypotheekrecht te vestigen.

Er zijn dus volop redenen om de opgemaakte verklaring van erfrecht te laten inschrijven bij het Kadaster. Neem gerust contact met ons op voor meer informatie of om de inschrijving bij het Kadaster te verzorgen.

Ben je niet helemaal zeker over de omvang van de nalatenschap, dan kun je deze beneficiair aanvaarden. Je erft alle bezittingen en schulden samen met eventuele andere erfgenamen, maar bent niet met je eigen vermogen aansprakelijk voor de betaling van de schulden als deze groter zijn dan de bezittingen van de nalatenschap.

Drie maanden onderzoektijd
In de wet staat dat een erfgenaam drie maanden de gelegenheid heeft zich te beraden. In deze periode kun je niet worden verplicht een schuldeiser te betalen en heb je gelegenheid om de omvang van de nalatenschap te onderzoeken. Houd er wel rekening mee dat bepaalde handelingen, bijvoorbeeld het zomaar gaan betalen van schulden of het verkopen van de woning van de overledene, leiden tot zuivere aanvaarding. Je kunt dan niet meer beneficiair aanvaarden. Onderzoek dus vooraf goed waar de nalatenschap uit bestaat en laat de wijze van aanvaarden vastleggen, voordat je bepaalde handelingen gaat verrichten.

Blijkt de nalatenschap positief te zijn, dan ben je als erfgenaam na beneficiaire aanvaarding medegerechtigd in het positieve saldo. Blijkt de nalatenschap per saldo negatief (bijvoorbeeld omdat de rechter een lopende claim toewijst of een onbekende schuldeiser zich alsnog meldt), dan ben je na beneficiaire aanvaarding niet privé aansprakelijk voor het negatieve saldo. Een van de voorwaarden is wel dat alle bezittingen van de overledene worden gebruikt om zijn/haar schulden te betalen. Voor deze wijze van aanvaarding bestaan enkele formaliteiten die wij voor je kunnen verrichten.

Verplicht beneficiair aanvaarden
Soms heb je geen keuze en is beneficiaire aanvaarding verplicht, bijvoorbeeld als er minderjarige erfgenamen zijn of als een erfgenaam niet zelf over zijn vermogen mag beschikken, omdat hij onder bewind of curatele staat, in de schuldsanering zit of failliet is verklaard

Als je erft ben je verplicht om over de erfenis erfbelasting (voorheen: successierecht) af te dragen. Je betaalt erfbelasting over de erfenis als de overledene op het moment van overlijden in Nederland woonde, of als de overledene de Nederlandse nationaliteit had en minder dan tien jaar buiten Nederland woonde. De hoogte van de erfbelasting is afhankelijk van:

• De relatie tot de overledene; ook wel onder te verdelen in drie groepen: partners en kinderen, kleinkinderen en overige verkrijgers
• De waarde van de ontvangen erfenis; bezittingen minus schulden/lasten

Als erfgenaam val je binnen een zogenaamde tariefgroep. Op de website van de Belastingdienst vind je de belastingtarieven per tariefgroep. Over het eerste deel van de erfenis ben je géén erfbelasting verschuldigd: de vrijstelling. Deze vrijstelling is eveneens vastgelegd door de Belastingdienst.

Wanneer aangifte erfbelasting doen?
Als je als erfgenaam onder een van vrijstellingstarieven valt, ontvang je waarschijnlijk geen aangifteformulier van de Belastingdienst. Ontvang je dit formulier wel, dan ben je verplicht om aangifte te doen, ook al ben je geen erfbelasting verschuldigd. Als je niet in aanmerking komt voor een vrijstelling, ontvang je binnen vier maanden na het overlijden een aangifteformulier. Je bent verplicht om de aangifte erfbelasting binnen acht maanden in te dienen. Je kunt uitstel krijgen, maar houd wel rekening met heffingsrente.

Wil je geen heffingsrente betalen, dien de aangifte dan binnen vijf maanden na het overlijden in en verzoek de Belastingdienst om binnen de termijn van acht maanden een voorlopige aanslag op te leggen. Neem gerust contact met ons op als je meer wilt weten of hulp nodig hebt.

Als je kiest voor beneficiair aanvaarden van de erfenis, kunt u zelf aangifte doen bij de administratie van de rechtbank of zorgen wij ervoor dat je een verklaring van beneficiaire aanvaarding ontvangt. Als wij er voor zorgen ontvang je ook een volmacht om bij de griffie van de rechtbank een akte van beneficiaire aanvaarding op te laten maken. De griffierechten bedragen € 134 (2022) exclusief onze behandelkosten. De beneficiaire aanvaarding wordt bij de rechtbank van de laatste woonplaats van de overledene in het boedelregister ingeschreven. Het boedelregister is openbaar en kan door bijvoorbeeld schuldeisers worden geraadpleegd.

Afwikkeling erfenis bij beneficiair aanvaarden
Wordt er beneficiair aanvaard, dan moet je je als erfgenaam aan een aantal wettelijk voorgeschreven regels houden, dit noemen we vereffening. Deze regels moet je strikt naleven, anders loop je het risico alsnog privé aansprakelijk te worden gesteld voor de schulden van de overledene. Het is daarom belangrijk om een erfrechtspecialist in te schakelen.

Na beneficiaire aanvaarding moet de erfenis volgens de wet worden vereffend. Vereffenen van een nalatenschap is het gereedmaken van de nalatenschap voor de verdeling. Daarbij wordt er eerst gekeken wat er aan schuldeisers uitgekeerd moet worden en als er daarna nog wat over is van de erfenis wordt dit uitgekeerd aan de erfgenamen. Er is een strikte volgorde van uitbetaling aan schuldeisers, zo gaat de aflossing op de hypotheek en/of de Belastingdienst veelal altijd voor andere schuldeisers.

De erfgenamen zijn gezamenlijk vereffenaars en dus samen verantwoordelijk voor de afwikkeling van de nalatenschap. Uiteraard is het mogelijk om een van de erfgenamen of een onafhankelijke buitenstaander een boedelvolmacht te geven, zodat deze de nalatenschap namens alle erfgenamen kan afwikkelen.

Lichte en zware vereffening
Erfgenamen/vereffenaars hebben als taak de schulden van de nalatenschap te voldoen. De wet kent twee soorten vereffening: de lichte en zware vereffening. Als de erfgenamen zelf optreden als vereffenaars, dus als er geen vereffenaar is benoemd door de rechtbank, is lichte vereffening mogelijk. De zware vereffeningsprocedure is van toepassing als er een vereffenaar door de kantonrechter wordt benoemd op verzoek van een belanghebbende (zoals een erfgenaam of schuldeiser) of als niet bekend is wie de erfgenamen zijn. Wij informeren je graag over beneficiaire aanvaarding en de vereffeningsprocedure al je contact met op neemt.

Terugkomen op je keuze
Nogmaals: als erfgenaam kun je maar één keer kiezen of je zuiver aanvaardt, beneficiair aanvaardt of verwerpt. Heb je de erfenis aanvaard en blijkt achteraf dat de overledene meer schulden had dan verwacht, dan kun je niet op je keuze terugkomen. Er is één (wettelijke) uitzondering. Je kunt de rechter vragen of je de erfenis alsnog beneficiair mag aanvaarden als de overledene schulden had die niet uit zijn/haar administratie blijken, zodat je de schulden niet uit eigen zak hoeft te betalen.

Deze schulden worden ‘onverwachte schulden’ genoemd. Het gaat om een schuld die je niet kende of behoorde te kennen op het moment dat je de nalatenschap zuiver aanvaardde. Een schuld is niet onverwacht als je de schuld kende, maar niet de hoogte ervan. Je moet in dat geval onderzoek doen naar de hoogte van die schuld. Doe je dit niet, dan is het gevolg voor eigen rekening en risico.

Ook in stieffamilie-situaties kan de wet uitkomst bieden. Het kan namelijk voorkomen dat de overledene, zonder dat je het weet, schulden heeft als zijn of haar partner eerder is overleden. Dit is het geval als kinderen van die partner nog een vordering (erfdeel) op de erfenis hebben van de overledene.

Als erfgenaam heb je de mogelijkheid om de nalatenschap te verwerpen. Je wordt dan geacht, met terugwerkende kracht tot de datum van het overlijden, nooit erfgenaam te zijn geweest. In de wet is een regeling opgenomen dat je als erfgenaam drie maanden de gelegenheid hebt om je te beraden en de omvang van de nalatenschap te onderzoeken. Houd er wel rekening mee dat bepaalde handelingen, bijvoorbeeld het zomaar gaan betalen van schulden of het verkopen van de woning van de overledene, leiden tot zuivere aanvaarding waardoor je niet meer kunt verwerpen.

Gevolgen van verwerpen erfenis
Door de verwerping van de nalatenschap ben je met terugwerkende kracht geen erfgenaam meer. Je kunt deze keuze niet terugdraaien. Je bent niet aansprakelijk voor eventuele schulden van de nalatenschap, maar je deelt ook niet mee in de bezittingen van de overledene.

Belasting over erfenis na verwerpen
In de wet is bepaald dat wanneer je afstand doet dit nooit een vermindering van de erfbelasting tot gevolg heeft. Ook al verwerp je de erfenis, de erfbelasting die de erfgenamen verschuldigd zijn, zal nooit minder bedragen wanneer er niet verworpen wordt.

Plaatsvervulling door verwerpen erfenis
Door de nalatenschap van een ouder te verwerpen, bestaat de kans dat (klein)kinderen of andere familieleden erfgenaam worden. Door verwerping vindt er namelijk plaatsvervulling plaats. Als dat niet de bedoeling is, zullen ook zij van de erfenis af moeten zijn. Als erfgenamen minderjarig zijn, heeft/hebben (een) ouder(s) een machtiging nodig van de kantonrechter om de nalatenschap te mogen verwerpen. Deze machtiging wordt niet altijd door de kantonrechter verleend en hangt af van de omstandigheden en de omvang van de nalatenschap. Zelfs als de nalatenschap positief is, kan het zijn dat de kantonrechter geen machtiging verleent. In dat geval is de nalatenschap drie maanden na overlijden automatisch beneficiair aanvaard voor de minderjarige(n) en moet de nalatenschap worden vereffend.

Begunstiging als alternatief
Soms is de keuze voor beneficiaire als alternatief. Dit geschiedt plaatsvervulling om het probleem niet doorschuift naar verdere voortzetting.